Αποζητώντας τον Νίκο Θέμελη

Αποζητώντας τον Νίκο Θέμελη, άρθρο μου στο protagon 

Τέτοιες μέρες του Αυγούστου πριν 4 χρόνια έφυγε από κοντά μας ο Νίκος Θέμελης, ένας σημαντικός συγγραφέας και πολιτικός μα κυρίως ένας υπέροχος άνθρωπος.

Η δυσάρεστη αυτή μέρα μνήμης δεν αποτελεί τον λόγο, για τον οποίο αναφέρομαι στον Νίκο Θέμελη. Ή, μάλλον, δεν αποτελεί τον μοναδικό λόγο. Κι αν οι ιδιωτικές στιγμές είναι για να πλουτίζουν τον κόσμο των αναμνήσεων για όσους είχαν την τύχη να τον γνωρίσουν και το συγγραφικό του έργο παραμένει δημοφιλές και ανθεκτικό μέσα στον χρόνο, η δημόσια πλευρά του Νίκου Θέμελη, αυτή του πολιτικού άνδρα, με τη διακριτικότητα που τον χαρακτήριζε, είναι που ειδικά αυτή την περίοδο μας κάνει να τον αναπολούμε. Μια περίοδος σκοτεινή, που κυριαρχεί η άρνηση, η ισοπέδωση, ο μηδενισμός, ο φθόνος, η μισαλλοδοξία, η πόλωση και η διαίρεση.

Τι διέθετε ο Νίκος Θέμελης, εν αφθονία μάλιστα, και γιατί μας λείπει.

Το ήθος του. Ο Νίκος Θέμελης ήταν για πολλά χρόνια και όχι τυχαία, ο στενότερος συνεργάτης του Κ. Σημίτη. Εκείνη την περίοδο οι κομματικές αλλά και εσωκομματικές αντιπαραθέσεις ήταν έντονες, τα διακυβεύματα σημαντικά, οι προκλήσεις για τη χώρα μεγάλες και τα ιδιοτελή συμφέροντα, όπως δυστυχώς αποδείχθηκε στη συνέχεια, ισχυρά. Ποτέ, όμως, δεν διολίσθησε σε προσωπικές επιθέσεις και υπαινιγμούς, η στάση του και η όποια κριτική του είχαν πάντοτε πολιτικά χαρακτηριστικά και ιδεολογικές αιχμές. Δεν άφησε την εξουσία να γίνει συνήθεια και δεν συνήθισε την εξουσία. Η αίσθηση της προσωρινότητας λειτουργούσε κινητροδοτικά για περισσότερη δουλειά, εντονότερους ρυθμούς, καλύτερα αποτελέσματα. Σεμνός, διακριτικός αν και έντονος ως χαρακτήρας και προσωπικότητα, υπηρετούσε το δημόσιο συμφέρον ως οφείλουν όλοι οι ασχολούμενοι με τα δημόσια πράγματα. Υποδειγματικά. Πρότυπα.

Πόσο πολύ μας λείπει σήμερα η παιδευτική λειτουργία της πολιτικής που παράγει πρότυπα;

Η φυσική του ευγένεια και η ανοχή/κατανόηση στη διαφορετικότητα και την αντίθετη άποψη. Όλοι του μιλούσαν γιατί κατάφερνε με τον τρόπο του να λειτουργεί καταπραϋντικά σε όλες τις ανθρώπινες ανησυχίες που μεγεθύνονται στον χώρο της πολιτικής, και καθοδηγητικά σε αρκετούς, ενώ παράλληλα είχε το ταλέντο να βγάζει από όλους τον καλύτερό τους εαυτό τη στιγμή που έπρεπε. Έχοντας επίγνωση του γεγονότος ότι λίγοι μπορεί να είχαν ακριβώς τις ίδιες αντιλήψεις με εκείνον και τον Κ. Σημίτη αλλά οι λίγοι χρειάζονται να γίνονται περισσότεροι για να πετύχεις τον πολιτικό σου στόχο και να οδηγήσεις τα πράγματα μπροστά, μπορούσε με την προσήνεια που τον χαρακτήριζε αλλά και την ευγενική αυστηρότητα, όπου έπρεπε, να συστρατεύει πολλούς στον κοινό στόχο. Ακόμα και αν εκείνοι μπορεί να είχαν αρχικώς αρκετά διαφορετικές προσεγγίσεις.

Το στρατηγικό βάθος της σκέψης και η επιμονή του στη μεγάλη εικόνα.

Πόσο πολύ έλειψαν, ιδίως τα τελευταία χρόνια, από τη χώρα αλλά και την παράταξη της προόδου, του εκσυγχρονισμού και της πραγματικής αλλαγής, η στρατηγική ανάλυση, η μεταρρυθμιστική πνοή, η έγκαιρη κσι αποτελεσματική υλοποίηση των πολιτικών, ο σχεδιασμός του επόμενου και μεθεπόμενου βήματος, ο οραματικός λόγος, οι διακριτές πολιτικές απόψεις που στηρίζονται σε μια μεστή, ολιστική και υψιπετή προσέγγιση για το πού πρέπει να πάει η χώρα και πώς θα το πετύχει αυτό. Πόσο καθοριστικά χρήσιμος θα ήταν ο Νίκος Θέμελης στις διεργασίες που υπήρξαν στον χώρο της κεντροαριστεράς και που καταδικάστηκαν από ατυχείς χειρισμούς και συμπεριφορές; Στη συλλογική μας τύφλωση η καθαρή ματιά ανθρώπων σαν τον Νίκο Θέμελη, μπορούσαν να κάνουν πιο απλά ευδιάκριτη «τη μεγάλη εικόνα» και για τη χώρα και για την ευρύτερη παράταξη.

Ο κοσμοπολιτισμός του.

Ζούμε σε μια περίοδο, όπου οι προσεγγίσεις συνήθως είναι μυωπικά εθνοκεντρικές και ανέξοδα αντιευρωπαϊκές. Οι προσωπικές παραστάσεις όσων έχουν τις τύχες μας στα χέρια τους είναι κατά κανόνα περιορισμένες και περιθωριακές. Ο Νίκος Θέμελης, άνθρωπος διαβασμένος, ταξιδεμένος, έχοντας εργαστεί και στην ΕΕ κατάλαβε νωρίς ότι στόχος δεν είναι η ομογενοποίηση αλλά η δημιουργία μιας Ευρώπης που θα στηρίζεται στα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά κάθε χώρας με μεγάλες πολιτικές συμφωνίες εκεί όπου απαιτείται κοινός βηματισμός για να προχωρήσουμε.
Συνειδητοποίησε, και φάνηκε και από την υπόθεση της ένταξης της Κύπρου στην ΕΕ, που συνέβαλε καθοριστικά, ότι οι ελληνικές, οι δικές μας επιδιώξεις, μπορούν να επιτευχθούν όταν λαμβάνουμε υπόψη σοβαρά και ρεαλιστικά και τις επιδιώξεις των άλλων και όχι όταν πετροβολούμε χωρίς σχέδιο, χωρίς συμμαχίες, μόνοι και απελπιστικά ανεπαρκείς.

Ο Νίκος Θέμελης, λείπει. Μας λείπει. Και λείπει από την πολιτική. Όπως λείπουν από την πολιτική σήμερα άνθρωποι σαν τον Νίκο Θέμελη. Το ευτύχημα είναι ότι υπάρχουν. Ανοργάνωτοι ίσως τώρα, που κάποια στιγμή όμως θα συγκροτήσουν ισχυρές ομάδες που μπορούν να σχηματίσουν ευρύτερες κοινωνικές πλειοψηφίες. Για τον χώρο της προόδου και του πραγματικού εκσυγχρονισμού διαφαίνεται σήμερα μια πολιτική έρημος. Όπως έλεγε, όμως, και ο ίδιος συχνά: «Οι καιροί μάς καλούν σε αναμετρήσεις. Δεν μας λείπουν οι ιδέες ούτε οι άνθρωποι. Λείπει η σπάνια συγκυρία όπου όλοι μαζί θα πέσουν ενσυνείδητα και ομόψυχα σε μια προσπάθεια να κινητοποιήσουν την κοινωνία».
Ίσως αργήσει, ελπίζω για λίγο, αυτή η σπάνια συγκυρία, όπως την περιγράφει ο Νίκος.
Ας προσπαθήσουμε να τη δημιουργήσουμε γρήγορα.

*Ο Θανάσης Κοντογεώργης ειναι δικηγόρος.