*Το παρόν άρθρο δημοσιεύεται στο περιοδικό " Ερμής" του Συλλόγου Αποφοίτων Κολλεγίου Αθηνών (ΣΑΚΑ) , Τεύχος Ιουνίου.
Ευρωπαϊκή Ένωση: Δεν υπάρχει χρόνος για χάσιμο.
30 χρόνια συμπληρώνονται φέτος από τη διενέργεια των πρώτων ευρω-εκλογών και η Ένωση βιώνει μια ηχηρή αντίφαση. Ενώ το ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο έχει αποκτήσει αυξημένες αρμοδιότητες και συναποφασίζει για τα 2/3 των πολιτικών της Ε.Ε. ( ενώ εάν τεθεί σε εφαρμογή η Συνθήκη της Λισαβόνας θα φτάσει στο 90%) η συμμετοχή στις εκλογές βαίνει μειούμενη. Οι ευρωπαίοι πολίτες δεν αισθάνονται ότι διακυβεύεται κάτι σημαντικό. Μέχρι και σήμερα, λίγες μέρες πριν τη διεξαγωγή των εκλογών, κανείς δεν έχει καταφέρει- ούτε ίσως έστω προσπαθήσει- να κινητοποιήσει τον ευρωπαϊκό δημόσιο διάλογο. Πολιτικές αντιπαραθέσεις για τα διακυβεύματα των εκλογών δεν υπάρχουν . Η αναμέτρηση είναι απρόσωπη. Από την Ευρώπη σήμερα λείπουν και οι πολιτικές αντιπαραθέσεις (fights) και τα πρόσωπα ( faces). Ακόμα και για το πρόσωπο του προέδρου της Ευρωπαϊκής Επιτροπής υπάρχει μια «άχρωμη» συναίνεση των πολιτικών ομάδων στον πρόσωπο του νυν επικεφαλής της Μ.Μπαρόζο.
Η απάντηση της Ε.Ε. στην αυξημένης εντάσεως οικονομική κρίση , η αναζήτηση δημοκρατικά νομιμοποιημένων θεσμών διακυβέρνησης, η επανεξέταση του διακυβερνητικού- και ομολογουμένως αποτυχημένου- μοντέλου λειτουργίας και εξέλιξης της Ένωσης, η προώθηση της Στρατηγικής της Λισαβόνας, η εμβάθυνση των σχέσεων των χωρών-μελών, η κοινωνική Ευρώπη και η Ευρώπη των δημόσιων αγαθών, η μετανάστευση και τα ατομικά δικαιώματα καθώς και πολλά άλλα κρίσιμα για το πολιτικό μέλλον της Ένωσης ζητήματα απουσιάζουν εμφατικά από την ευρωπαϊκή δημόσια σφαίρα. Η εμβάθυνση και η διεύρυνση έχουν ατονήσει, ενώ η προώθηση των βασικών στρατηγικών επιλογών παρουσιάζει σοβαρές αδυναμίες. Το θεσμικό πλαίσιο υποβαθμίστηκε και παραμένει ακόμα αβέβαιο λόγω της μη μέχρι τώρα επικύρωσης της Συνθήκης της Λισαβόνας , η ένταξη των πρώην Ανατολικών χωρών μείωσε για κάποιους την « κοινοτική συνείδηση» ενώ κατά τη θητεία Μπαρόζο ατόνησε η πολιτική δυναμική της ΕΕ . ‘Αλλωστε, αν κάτι διακυβεύεται σήμερα δεν είναι η ύπαρξη της ΕΕ, αλλά η πολιτική της δυναμική.
Η εσωτερική πολιτική θεματολογία, όμως, επικαθορίζει το εύρος και την ποιότητα του διαλόγου. Λίγοι σκοπεύουν να προσέλθουν στις κάλπες και ακόμα λιγότεροι συζητούν για την Ευρώπη Η Ελλάδα δυστυχώς, δεν αποτελεί μια αισιόδοξη εξαίρεση. Αν και η χώρα μας έχει κάθε συμφέρον, οικονομικό και διεθνοπολιτικό, να βλέπει την Ευρώπη να δυναμώνει, η σημερινή πολιτική τάση- όπως αυτή αποτυπώθηκε κυρίως την προεκλογική περίοδο- δείχνει ότι όλο και περισσότερο η συλλογική πορεία υποκαθίσταται από τον εθνικό ατομισμό και σε πανευρωπαϊκό επίπεδο
Στον αντίποδα των παραπάνω, η εμπειρία της οικονομικής κρίσης έδειξε ότι οι διαδικασίες ευρωπαϊκής ολοκλήρωσης –όπως το ευρώ- δημιούργησαν συνθήκες για σημαντικές επιτυχίες. Οι χώρες της ζώνης του ευρώ προφυλάχθηκαν από την κρίση λόγω της νομισματικής σταθερότητας και περιορίζουν κατά τα φαινόμενα το κοινωνικό κόστος αυτής. Αν η χώρας μας ήταν εκτός ευρώ το νόμισμά μας θα είχε υποτιμηθεί κατά τουλάχιστον 30% επιφέροντας σημαντικές επιπτώσεις στο σύνολο της οικονομικής και κοινωνικής ζωής. Η ΕΕ, όμως, δεν έχει χρόνο για χάσιμο. Σημαντικές προκλήσεις αναδύονται και συγκεκριμένα βήματα χρειάζεται να γίνουν:
1)Ο ευρω-ιδεαλισμός στο προσκήνιο και πάλι. Εφόσον οι Ιρλανδοί ψηφίσουν «ναι» τον Οκτώβριο , η ΕΕ δεν θα πρέπει να επαναπαυθεί και να περιπέσει πάλι σε μια ιδιότυπη ακινησία αλλά να καταστήσει πιο πολιτική τη λειτουργία της αναδεικνύοντας ακόμα περισσότερο το ρόλο του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου, εξατομικεύοντας τα πολιτικά ζητούμενα και προωθώντας σε καίριες θέσεις ανθρώπους που πιστεύουν στο όραμα της Πολιτικής Ένωσης και δεν περιορίζονται στη διατήρηση συσχετισμών και ισορροπιών.
2) Πολιτικοποίηση της ΕΕ. Από την ΕΕ λείπουν οι αντιπαραθέσεις. Σε κάθε πολιτική επιδιώκεται μια χαλαρή συναίνεση όλων των πολιτικών ομάδων, ένα minimum συμφωνίας για όλα τα θέματα. Θα ήταν χρήσιμο να αποκτήσουν «πρόσωπο» και περιεχόμενο οι αντιπαραθέσεις , να προσωποποιηθούν προτάσεις και σκέψεις για την πορεία της Ευρώπης, να αυξηθεί κατ’αυτό τον τρόπο και το ενδιαφέρον των πολιτών.
3) Προώθηση κοινής ευρωπαϊκής ταυτότητας. Παρά το γεγονός ότι η ΕΕ είναι ένα sui generis πολιτικό μόρφωμα , είναι κοινός τόπος ότι το «έλλειμμα κοινής ευρωπαϊκής ταυτότητας» υπονομεύει πλέον τη διαδικασία εμβάθυνσης των σχέσεων και όσο πιο αδύνατο είναι το αίσθημα μιας κοινής ταυτότητας μεταξύ των πολιτών τόσο λιγότερο ευεπίφορο είναι το έδαφος για προώθηση και αποδοχή κοινών ενωσιακών πολιτικών. Οι επικοινωνιακές εκστρατείες δεν αρκούν. Η αποδοχή της διαφορετικότητας αποτελεί το πρώτο βήμα για το κτίσιμο αυτής της κοινής ταυτότητας. Απαιτούνται όμως, πολιτικές που θα ενισχύουν το « ευρωπαϊκό εμείς» ( πχ. απευθείας εκλογή προέδρου Ευρ.Επιτροπής, εναρμόνιση φορολογικών και εισοδηματικών πολιτικών και γενικά θεσμών οικονομικής διακυβέρνησης κοκ) . Μόνο έτσι μπορούμε να υπάρξουμε με την ταυτότητα που θέλουμε χωρίς να συγκρουόμαστε με ό,τι διαμορφώνει την ταυτότητα των άλλων.
4) Ισχυρότερη νομιμοποίηση της Ένωσης. Η ισχυρότερη νομιμοποίηση της Ένωσης, δεν μπορεί να προέλθει μόνο μέσα από θεσμικές διαδικασίες που αφορούν κυρίως την αναβάθμιση του ρόλου του Κοινοβουλίου . Η ανάπτυξη των κατάλληλων πολιτικών και εκροών της ΕΕ, που θα ανταποκρίνονται σε προβλήματα και προσδοκίες των Ευρωπαίων πολιτών είναι εκείνες που θα αυξήσουν το απόθεμα νομιμοποίησης της Ε.Ε. Στα πλαίσια αυτά πρέπει να εξετασθεί και ο επαναπροσδιορισμός των προτεραιοτήτων του κοινοτικού προϋπολογισμού ώστε να ανταποκρίνονται στις νέες ανάγκες που έχουν δημιουργηθεί ( ενέργεια, περιβάλλον, εργασία).
5) Ευελιξία στην προώθηση των πολιτικών: Είναι φυσικό, ότι η Ε.Ε. των 27 χωρών-μελών δεν μπορεί να λειτουργήσει στο ίδιο πλαίσιο με την Ευρώπη των 15. Πολλώ δε μάλλον όταν εκκρεμεί η επικύρωση του νέου « συνταγματικού πλαισίου» με την Συνθήκη. Θα πρέπει να εξετασθεί κατά πόσο το επιτυχημένο μοντέλο της ζώνης του Ευρώ και του Σένγκεν θα μπορούσε να εφαρμοσθεί για την προώθηση κρίσιμων για την ΕΕ πολιτικών ( Εξωτερική Πολιτική και Άμυνα, Ενέργεια, Ασφάλεια, Μετανάστες κοκ) έστω και αν μια τέτοια εξέλιξη οδηγούσε σε μια ΕΕ πολλών ταχυτήτων.
6) Ένας Ευρωπαϊκός Δήμος Διαλόγου. Η οικοδόμηση της Πολιτικής Ένωσης, δεν μπορεί να γίνει ερήμην της κοινωνίας και των πολιτών της ΕΕ.. Τα κοινά θέματα πρέπει να συζητούνται ενώπιον όλων των εθνικών ακροατηρίων και να αποτελούν και δικά τους θέματα αφού με τον τρόπο αυτό εξασφαλίζεται πληροφόρηση προς όλους, διαφάνεια, έλεγχος και λογοδοσία. Η δημιουργία ενός ευρωπαϊκού δημόσιου χώρου είναι το μέσο για να περιορισθεί το έλλειμμα δημοκρατίας. Υπάρχει σχετική πρόβλεψη στο άρθρο 8 της Μεταρρυθμιστικής Συνθήκης της Λισσαβόνας που πρέπει να αξιοποιηθεί. Η δημιουργία του χώρου αυτού είναι έργο των δυνάμεων εκείνων που επιδιώκουν μια ισχυρή και δημοκρατική Ένωση. Η δημοκρατία σε υπερεθνικό επίπεδο μπορεί να κατοχυρωθεί μόνο αν εμπεδωθούν κανόνες συλλειτουργίας που ανταποκρίνονται στις νέες συνθήκες της μεταεθνικής πραγματικότητας. Η καθιέρωση της δημόσιας διαβούλευσης για τα θέματα ευρωπαϊκής πολιτικής σε ολόκληρη την ΕΕ θα συμβάλλει αποφασιστικά στη δημιουργία αυτού του ευρωπαϊκού δήμου διαλόγου , όπου τα προβλήματα και οι επιδιώξεις θα συνειδητοποιούνται μέσα σε ένα πνεύμα δημιουργικής σύνθεσης.
Σήμερα, κάποιοι οραματίζονται την Ευρώπη που θέλουμε, ενώ άλλοι, ίσως πιο ρεαλιστές, συζητάνε για την Ευρώπη που μπορούμε. Όσοι πιστεύουν, επομένως ,στην ευρωπαϊκή ιδέα ας μην χάνουν χρόνο.
* Ο Θανάσης Κοντογεώργης 97’ είναι δικηγόρος, υπ. διδάκτωρ του Πανεπιστημίου Αθηνών
