Αναδημοσίευση από το περιοδικό Μεταρρύθμιση
Στις άμεσες προτεραιότητες της νέας κυβέρνησης, είναι η αλλαγή του εκλογικού νόμου, με την οποία ελπίζει να επιφέρει σημαντικές αλλαγές στο πολιτικό και κομματικό σύστημα. Επειδή η πρόταση είναι υπό επεξεργασία, μόνο κάποια σημεία αυτής έχουν δει το φως της δημοσιότητας, τα οποία -και περιληπτικά- προβλέπουν το σχηματισμό 160 ή 180 μονοεδρικών περιφερειών όπου θα εκλέγονται πιθανότατα με σταυρό οι υποψήφιοι- και το σπάσιμο της Α΄ και Β΄ Αθήνας. Οι υπόλοιποι βουλευτές θα εκλέγονται σε διευρυμένες περιφέρειες με λίστα, ενώ πιθανώς να υπάρχει πρόβλεψη για 5 βουλευτές που θα εκπροσωπούν τον απόδημο ελληνισμό. Συγκεκριμένα, η B΄ Aθηνών θα κατατμηθεί σε 25 - 27 περιφέρειες, πολλές από τις οποίες θα συμπέσουν με τα όρια σημερινών δήμων, ενώ αντίστοιχη ρύθμιση θα υπάρξει και για την A΄ Aθηνών, όπου αναμένεται να προκύψουν 9 - 10 νέες περιφέρειες, οι οποίες θα είναι ευρύτερες από τα σημερινά επτά δημοτικά διαμερίσματα. Το υπό μελέτη νέο εκλογικό σύστημα, θα προτάσσει την ανάγκη κυβερνητικής σταθερότητας.
Η αναλογικότητα θα διατηρηθεί στα σημερινά επίπεδα -της τάξης του 87%- δίνοντας τη δυνατότητα στο πρώτο κόμμα να παίρνει και το πριμ των 40 εδρών, μέσω των ευρέων περιφερειών. Για τα μικρότερα κόμματα, η εξασφάλιση εδρών βάσει του ποσοστού τους, θα επιτυγχάνεται κυρίως από τις ευρείες περιφέρειες με λίστα. Η συζήτηση για τον εκλογικό νόμο, πέραν των νομοτεχνικών λεπτομερειών, θα πρέπει να συμπεριλάβει ως κρίσιμες μεταβλητές το ζήτημα της ενδυνάμωσης της εσωκομματικής δημοκρατίας, καθώς και τη σχεδιαζόμενη διοικητική αναδιάρθρωση της χώρας, η οποία πρέπει να προηγηθεί της ψήφισης του νέου εκλογικού νόμου.
Βασικό πλεονέκτημα του υπό μελέτη νέου εκλογικού νόμου, είναι ότι απεγκλωβίζει τον υποψήφιο βουλευτή από το κυνήγι του σταυρού, απαλλάσσοντάς τον από ενδεχόμενες εξαρτήσεις ή συναλλαγές. Δημιουργεί ένα μίνιμουμ διαφάνειας των προεκλογικών εκστρατειών και μειώνει το κόστος κομμάτων και υποψήφιων βουλευτών για την εκλογή τους, ενώ θα αυξάνει και τις πιθανότητες να εκλέγονται στο Κοινοβούλιο άνθρωποι με κοινωνική καταξίωση και αυτόνομη πολιτική οντότητα. Οφείλουμε όμως να επισημάνουμε ότι με τις προτεινόμενες αλλαγές, καθίσταται πανίσχυρη η εκάστοτε κομματική ηγεσία, από την έγκριση της οποίας θα περνάνε οι λίστες. Οι βουλευτές, ουσιαστικά, θα διορίζονται από τον πρόεδρο του κόμματος αν η νομιμοποιητική ισχύς της αποφάσεως δεν περιορίζεται από θεσμικά και κομματικά κατοχυρωμένα, «ckecks and balances», όπως αυτά της καθιέρωσης προκριματικών εκλογών και της ανοιχτής συμμετοχής μελών στη διαδικασία αυτής, επικουρικά της δημόσιας διαβούλευσης για τα χαρακτηριστικά του υποψηφίου του κόμματος στη μονοεδρική περιφέρεια, καθώς και της λειτουργίας των ενδιάμεσων οργάνων του κόμματος στη διαδικασία λήψης αποφάσεων.
Στα παραπάνω πρέπει να προσθέσουμε ότι καθοριστική για την επιτυχία του νέου εκλογικού νόμου θα είναι η πρόβλεψη ή μη για σταυροδότηση των υποψηφίων στις μονοεδρικές. Μια τέτοια εξέλιξη, θα νοθεύσει τον χαρακτήρα του νέου νόμου, αφού θα μετακινήσει το πολιτικό χρήμα σε τοπικό επίπεδο και θα οδηγήσει σε ανηλεή εσωκομματικό ανταγωνισμό, σε τοπικισμούς και νέες πολιτικές βαρονίες. Επομένως, στις μονοεδρικές περιφέρειες θα πρέπει να υπάρχει ένας υποψήφιος από κάθε κόμμα (και ένας αναπληρωματικός), χωρίς να απαιτείται σταυρός για την εκλογή του.
Ό έλεγχος της εσωκομματικής δημοκρατίας πρέπει να είναι εντατικός και αποτελεσματικός, με ταυτόχρονο επαναπροσδιορισμό των υποχρεώσεων και δικαιωμάτων των κομματικών μελών και φίλων, ειδικά στην περίπτωση της χώρας μας, όπου απουσιάζει και η κουλτούρα και η πρακτική της εσωκομματικής δημοκρατίας. Ειδάλλως, υπάρχει ο κίνδυνος να διολισθήσουμε σε πλήρη εξάρτηση των βουλευτών από την κομματική ηγεσία, με παράλληλη συρρίκνωση των περιθωρίων αμφισβήτησης αυτής. Δεδομένη θα πρέπει να θεωρείται η αντίδραση τοπικών φορέων, αφού η ανακατανομή των εδρών θα μειώσει αισθητά του βουλευτές κάποιων νομών ( π.χ. η Αχαϊα, θα «χάσει», βάσει του πληθυσμού της, 3 έδρες), όπως και η αντίδραση μικρότερων κομμάτων που δεν θα έχουν τη δυνατότητα εκλογής βουλευτών σε μονοεδρικές. Παράλληλα, με την εξέταση του νέου εκλογικού νόμου, προχωρεί και ο διάλογος για τη διοικητική αναδιάρθρωση της χώρας, ο Καποδίστριας ΙΙ. Με βάση τις σχετικές μελέτες της ΚΕΔΚΕ και του ΙΤΑ , οι αρμόδιες επιτροπές του υπουργείου Εσωτερικών προβλέπεται να καταλήξουν άμεσα στο νέο διοικητικό χάρτη, ο οποίος θα προβλέπει λιγότερους από 400 δήμους, αιρετό τρίτο βαθμό αυτοδιοίκησης, κοκ. Η χωροθέτηση προβλέπεται να γίνει με βάση αντικειμενικά κριτήρια: γεωγραφικά, δημογραφικά, αναπτυξιακά.
Ο νέος εκλογικός νόμος δεν μπορεί να προηγηθεί της διοικητικής μεταρρύθμισης. Κι αυτό, γιατί:
α) Η χάραξη των νέων μονοεδρικών περιφερειών, αποτελεί δέλεαρ για μικροκομματικές σκοπιμότητες, αφού τα πληθυσμιακά και εκλογικά στοιχεία, θα αποτελέσουν αντικείμενο συστηματικής επεξεργασίας προκειμένου να ενισχύσουν τις πιθανότητες επικράτησης του ενός ή του άλλου κόμματος σε μονοεδρικές περιφέρεις.
β) Ο διάλογος για τις συνενώσεις, θα λειάνει και το έδαφος για το σχηματισμό των νέων μονοεδρικών και θα υπάρχει η χρονική δυνατότητα να καμφθούν οι όποιες τοπικές αντιστάσεις, και
γ) Η διαδικασία ωρίμασης της διοικητικής μεταρρύθμισης, θα καθορίσει το εύρος της επιτυχίας του νέου εκλογικού νόμου, με ταυτόχρονη αλλαγή του παραδειγματικού μοντέλου λειτουργίας της δημοκρατίας, συνολικής και εσωκομματικής. Σε κάθε περίπτωση και με διαφαινόμενη την άρνηση της ΝΔ να συμφωνήσει σε όλα τα σημεία του νέου εκλογικού νόμου, ο νόμος θα τεθεί σε ισχύ στις μεθεπόμενες εθνικές εκλογές. Άρα, υπάρχει χρόνος για σοβαρό δημόσιο διάλογο. Το ΠΑΣΟΚ ορθά ανοίγει το ζήτημα και επεξεργάζεται ένα συνολικό σχέδιο αλλαγής του πολιτικού συστήματος.
Ο νέος εκλογικός νόμος, όμως, δεν θα ευδοκιμήσει αν δεν καταβληθούν σημαντικές προσπάθειες για την εμπέδωση της εσωκομματικής δημοκρατίας και δεν προχωρήσει η διοικητική αναδιάρθρωση της χώρας.
